انواع فلز گرانبها به دسته‌ای از عناصر شیمیایی گفته می‌شود که به دلیل ویژگی‌های برجسته و کاربردهای متنوع، از ارزش اقتصادی و صنعتی بالایی برخوردار هستند. این فلزات کمیاب به واسطه خواصی همچون مقاومت بی‌نظیر در برابر اکسیداسیون و خوردگی، رسانایی الکتریکی و حرارتی فوق‌العاده و انعطاف‌پذیری بالا در فرآیندهای تولید، جایگاهی ویژه در صنایع مختلف به خود اختصاص دادهاند.
در جهان شگفت‌انگیز مواد طبیعی، فلزات گرانبها به دلیل ویژگی‌های منحصربهفرد و کاربردهای گسترده‌ای که دارند، جایگاهی ویژه‌ای دست پیدا کرده‌اند. این فلزات که با درخششی متمایز و خواص شیمیایی استثنایی خود شناخته می‌شوند، نه‌تنها از نظر اقتصادی ارزشی چشمگیر دارند، بلکه به عنوان پایه‌ای اساسی در صنعت، فناوری و هنر، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
آنچه این مواد را از دیگر فلزات جدا می‌سازد، ترکیبی از نادر بودن، مقاومت شیمیایی، شکل‌پذیری بالا و جذابیت بصری آن‌ها است.
در این مطلب، به دنیای طلایی و درخشان فلزات گرانبها، جایی که ویژگی‌ها و کاربردهای متنوع آن‌ها آشکار می‌شود نگاهی خواهیم انداخت. در نتیجه اگر تصمیم دارید با انواع فلز گرانبها، ویژگی‌ها، کاربردهای آن‌ها آشنا شوید تا انتها با استیل آروین همراه باشید.
فلز گرانبها چیست؟
انواع فلز گرانبها به دسته‌ای از عناصر شیمیایی گفته می‌شود که به دلیل ویژگی‌های برجسته و کاربردهای متنوع، از ارزش اقتصادی و صنعتی بالایی برخوردار هستند. این فلزات کمیاب به واسطه خواصی همچون مقاومت بی‌نظیر در برابر اکسیداسیون و خوردگی، رسانایی الکتریکی و حرارتی فوق‌العاده و انعطاف‌پذیری بالا در فرآیندهای تولید، جایگاهی ویژه در صنایع مختلف به خود اختصاص دادهاند.
طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم از برجسته‌ترین نمونه‌های این دسته‌اند که کاربردهای آن‌ها باعث شده در صنایع مختلف از جواهرسازی و تولید کالا‌های لوکس گرفته تا فناوری‌های پیشرفته مانند الکترونیک، پزشکی و صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار داده شوند. ارزش بالای این فلزات به‌دلیل نادر بودن آن‌ها و دشواری فرآیندهای استخراج و پالایش، همواره مورد توجه بوده و از دیرباز به‌عنوان پشتوانه مالی و سرمایه‌گذاری نیز شناخته شده‌اند.
انعطاف‌پذیری، پایداری شیمیایی و جذابیت بصری این فلزات، آن‌ها را به موادی بی‌بدیل در صنایع پیشرفته و زندگی روزمره تبدیل کرده است.
آشنایی با انواع فلزهای گرانبها
فلزهای گرانبها در جهان کم نیستند اما ۱۰ نمونه از آن‌ها، باارزش‌ترین فلزات گرانبها جهان هستند، برای مثال رودیوم، پلاتین، طلا، روتنیوم، ایریدیوم و چند فلز دیگر در صدر لیست با ارزش ترین فلزات در جهان قرار دارند.
رودیوم، کمیاب ترین فلز گرانبها جهان
رودیوم به‌عنوان یکی از کمیاب‌ترین و ارزشمندترین عناصر شیمیایی، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است. این فلز نقره‌ای-سفید که در سال ۱۸۰۳ توسط ویلیام هاید ولاستون کشف شد، به دلیل ویژگی‌های منحصربهفرد خود، نقشی اساسی در صنایع پیشرفته ایفا می‌کند. کمیابی این عنصر به حدی است که هر تن از پوسته زمین تنها حاوی مقدار ناچیزی از آن، معادل یک‌هزارم گرم است.
فرآیند استخراج پیچیده، محدودیت منابع معدنی و دشواری خالص‌سازی آن، رودیوم را به کالایی نایاب و گران قیمت تبدیل کرده است. تولید سالانه این فلز به‌ندرت از ۳۰ تن فراتر می‌رود، که در مقایسه با دیگر فلزات، رقم بسیار اندکی محسوب می‌شود. به همین دلیل میتوان ردیوم را فلز گرانتر از طلا معرفی کرد.
ویژگی‌ها و کاربرد رودیوم به‌عنوان کمیاب ترین فلز گرانبها
رودیوم به‌واسطه خواص فیزیکی و شیمیایی خارق‌العاده خود، در زمره مقاوم‌ترین فلزات در برابر حرارت و فرسایش قرار دارد. سطح این فلز به‌طور طبیعی براق و درخشان بوده و حتی در شرایط سخت محیطی، جلای خود را حفظ می‌کند. علاوه‌بر‌این، رودیوم در برابر واکنش‌های شیمیایی مقاومت کم‌نظیری از خود نشان می‌دهد؛ و این خصوصیات آن را برای استفاده در صنایع مختلف، به‌ویژه کاربردهای صنعتی و تزئینی، ایده‌آل می‌کند.
کشورهای آفریقای جنوبی، روسیه و کانادا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلز نادر هستند و عمده تولیدات جهانی به استفاده در فناوری‌های مدرن اختصاص می‌یابد. این فلز گرانبها در صنایع جواهرسازی، خودروسازی، صنایع شیمیایی و حرارتی کاربر بسیار زیادی دارد.
پلاتین؛ فلز گرانبهای محبوب در جواهر سازی
این فلز درخشان و مقاوم، به عنوان یکی از باارزش‌ترین و کمیاب‌ترین عناصر شناخته می‌شود که در تاریخ بشر برای اولین بار در سال 1735 توسط جولیوس سزار اسکالیگر، پزشکی ایتالیایی در مکزیک کشف گردید. از آن زمان، پلاتین مسیر خود را به دیگر قاره‌ها، از جمله آفریقا و آسیا، پیدا کرد و امروزه کشورهای آفریقای جنوبی، روسیه، کانادا، زیمباوه و آمریکا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلز گرانبها محسوب می‌شوند.
این فلز با ویژگی‌های شگفت‌انگیز خود، به ویژه در صنایع جواهرسازی و سایر زمینه‌های صنعتی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
ویژگی‌ها و کاربردهای پلاتین
پلاتین یکی از فلزات با کمترین واکنش‌پذیری در میان تمام فلزات شناخته شده است که این ویژگی آن را به ماده‌ای ایده‌آل برای استفاده در واکنش‌های شیمیایی و صنایع حساس تبدیل می‌کند. از این فلز به‌طور گسترده در جواهرسازی، دندانپزشکی و حتی به عنوان کاتالیزور در صنایع شیمیایی استفاده می‌شود. پلاتین به دلیل مقاومت بی‌نظیر در برابر خوردگی و دوام در دماهای بالا، انتخابی بی‌رقیب برای ساخت قطعات دقیق و مقاوم است.
- در برابر تیرگی و خوردگی بسیار مقاوم‌تر از طلای زرد است، به همین دلیل در ساخت جواهرات پلاتین محبوبیت فراوانی دارد.
- جواهرات ساخته شده از پلاتین معمولاً با عیار ۹۵۰ از هزار تولید می‌شوند، که نشانگر کیفیت عالی این فلز در ساخت زیورآلات است.
- پلاتین یکی از کمیاب‌ترین انواع فلز گرانبها در پوسته زمین است که استخراج آن نسبت به سایر فلزات دشوارتر می‌باشد.
- این فلز به‌طور طبیعی در طبیعت یافت می‌شود و اغلب در سواحل رودخانه‌ها به صورت آزاد وجود دارد.
- رنگ پلاتین سفید-خاکستری است که آن را از دیگر فلزات گرانبها متمایز می‌کند.
- پلاتین به دلیل چگالی بالا و ویژگی‌های فیزیکی منحصربهفرد، به‌عنوان فلز سنگین شناخته می‌شود، که آن را برای کاربردهای خاص مناسب می‌سازد.
بیشتر بخوانید: استیل چیست؟ انواع استیل و کاربرد آن
طلا؛ با ارزش ترین فلز دنیا
طلا، یکی از انواع فلز گرانبها و درخشان به شمار می‌رود که با نماد شیمیایی Au، از دیرباز در تاریخ بشر شناخته شده است. این فلز با ویژگی‌های منحصربهفرد خود از زمان‌های پیش از میلاد مسیح توجه انسان‌ها را جلب کرده و در صنعت جواهرسازی نقش پررنگی را در اختیار دارد. کشف طلا به حدود ۲۴۵۰ سال پیش از میلاد در مصر باز می‌گردد، زمانی که شیمی‌دانی به نام زوسیموس، این فلز را شناسایی کرد.
ویژگی ها و کاربردهای طلا
ویژگی‌های متمایز طلا نظیر درخشندگی همیشگی، مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و قابلیت ترکیب با دیگر فلزات برای ساخت انواع آلیاژ با ویژگی‌های متفاوت، باعث شده است که این فلز در تمام طول تاریخ از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد. به علاوه، طلا به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان سرمایه‌گذاری و مبادلات مالی در دنیا نیز شناخته می‌شود. این فلز گرانبها در مواردی همچون ساخت زیور آلات، ابزارهای جنگی و حتی تجهیزات پزشکی کاربرد دارد.
- کمیاب و خاص
- تنوع بالا در کاربرد
- سهولت در تصفیه
- مقاوم در برابر زنگ زدن
- عدم واکنش‌پذیری با عناصر دیگر
روتنیم؛ فلز کمیاب بی اثر در معادلات شیمیایی
این فلز گرانبها برای نخستین بار در سال ۱۸۴۴ توسط کارل ارنست کلاوس، دانشمند برجسته‌ای با اصالت روسی، شناسایی شد. روتنیوم (Ruthenium) با نماد شیمیایی Ru شناخته می‌شود، این فلز باارزش که در گروه فلزات پلاتین قرار می‌گیرد، به دلیل خاصیت شیمیایی خود، از واکنش‌پذیری بسیار پایینی برخوردار است.
روتنیوم در دمای اتاق نه تغییر رنگ می‌دهد و نه دچار تیرگی می‌شود، که این ویژگی آن را به ماده‌ای مقاوم و پایدار در برابر شرایط محیطی مختلف تبدیل کرده است.
ویژگی ها و کاربرد روتنیم
روتنیوم به دلیل سختی و مقاومت استثنایی خود، جایگاهی ویژه در میان فلزات گرانبها پیدا کرده است و این ویژگی، آن را از سایر فلزات رایج متمایز می‌سازد. نکته قابل توجه این است که روسیه، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلز شناخته می‌شوند. این فلز گرانبها در طبیعت وجود دارد و در طول سال، تقریبا حدود به 30 تن استخراج می شود.
- افزودن به پالادیوم و پلاتین برای ایجاد تماس‌های الکتریکی مقاوم در برابر سایش
- استفاده به عنوان کاتالیزور سخت‌کننده در جواهرسازی
- کاربرد در ساخت تجهیزات پزشکی
- استفاده در تولید تجهیزات الکترونیکی
- بهره‌گیری در سلول‌های خورشیدی
ایریدیوم؛ چگال ترین فلز کمیاب جهان
ایریدیوم (Iridium) با نماد شیمیایی Ir، در سال ۱۸۰۳ توسط اسمیتسون تنانت و از میان ناخالصی‌های پلاتین کشف شد. این فلز به عنوان یکی از چگال‌ترین عناصر شناخته‌شده در جهان، جایگاه ویژه‌ای در میان فلزات نادر دارد. ایریدیوم با وجود کمیابی در پوسته زمین، در شهاب‌سنگ‌ها به میزان قابل‌توجهی یافت می‌شود، که نشان‌دهنده ارتباط آن با منشأهای فرازمینی و پدیده‌های کیهانی است.
ویژگی های و کاربرد ایریدیوم
ایریدیوم، فلزی سفید، ملایم به رنگ زرد است و چگالی بالایی دارد، این فلز به دلیل مقاومت فوق‌العاده در برابر خوردگی، اسیدها و فلزات مذاب، جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف دارد. ایریدیوم در ساخت آلیاژهای مقاوم، ابزارهای پزشکی و تجهیزات پیشرفته صنعتی کاربرد دارد. همچنین آفریقای جنوبی نیز بزرگ‌ترین تولیدکننده این فلز کمیاب در جهان است.
- کاتالیزورها: ایریدیوم در تولید کاتالیزورهای مورد استفاده در فرآیندهای شیمیایی مانند تولید آمونیاک و هیدروژن به کار می‌رود.
- جواهرات: این فلز به دلیل رنگ خنثی و مقاومت در برابر زنگ‌زدگی برای تزیینات جواهرات ارزشمند مثل حلقه‌ها و دستبندها مناسب است.
- ابزارهای پزشکی: ایریدیوم در تولید سوزن‌ها و ابزارهای جراحی مقاوم در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی کاربرد دارد.
- صنعت الکترونیک: از این فلز گرانبها در تولید قطعات حساس الکترونیکی، سنسورها و تجهیزات پیشرفته استفاده می‌شود.
- ابزارهای نوشتاری: ایریدیوم برای ساخت نوک قلم خودکارهای لوکس به دلیل مقاومت بالا در برابر سایش استفاده می‌شود.
نتیجه گیری
فلزات گران بهای زیادی در جهان وجود دارند که از برای ساخت آلیاژهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و در صنایع مختلف هم کاربرد فراوان دارند اما صدر جدول با ارزش‌ترین فلزهای گرانبها در اختیار رودیوم، پلاتین، طلا، روتنیوم، ایریدیوم است. انواع فلز گرانبها که ذکر شد بسیار کمیاب هستند و همین دلیل باعث شده تا از ارزش بالایی برخوردار باشند.
برای خرید قطعات استیل از آروین استیل شما می‌توانید با شماره 021-66793687 تماس حاصل فرمایید و یا برای اطلاعات بیشتر مجله اینترنتی آروین را مطالعه کنید.
سوالات متداول
در این قسمت به سوالات پرتکرار شما پاسخ می‌دهیم.
چه کشورهایی بیشترین تولیدکنندگان فلزات گرانبها هستند؟
آفریقای جنوبی، روسیه، کانادا و استرالیا بیشتری سهم از تولید انواع فلزات گرانبها را در اختیار دارند.
چرا فلزات گرانبها ارزشمند هستند؟
به دلیل کمیابی، ویژگی‌های منحصربهفرد و کاربردهای گسترده در صنایع مختلف، ارزش زیادی دارند.
